बिजय बगाले

समाजले “श्रीमान” र “श्रीमती” को सम्बन्धलाई एक पवित्र नाता र जीवनको आधारशिला मान्दछ । तर हामीलाई यो प्रश्न गर्न जरुरी छ कि, के यी भूमिकाहरू वास्तवमै अपरिवर्तनीय छन? के यी सामाजिक संरचनाहरू हामीले अनुसरण गर्नैपर्ने अनिवार्य नियम हुन? कि समय र परिस्थिति अनुसार यी भूमिकाहरू परिवर्तन हुनसक्छन?

सामाजिक संरचना र सांस्कृतिक अनुशासन (Social Construct and Cultural Conditioning)

“श्रीमान” र “श्रीमती” को अवधारणा केवल समाजले परिभाषित गरेको भूमिका हो । यो कुनै दैवी आदेश होइन, न त भाग्यले तय गरिएको अनिवार्यता नै । समाजले श्रीमानलाई परिवारको प्रमुख, provider, र protector का रूपमा परिभाषित गरेको छ भने श्रीमतीलाई पालनकर्ता र caretaker को रूपमा । यी भूमिकाहरू समाजको सांस्कृतिक अनुशासन र ऐतिहासिक परम्पराहरूमा आधारित छन । तर समयको परिवर्तनले यी भूमिकाहरूको पुनर्मूल्यांकन गर्ने आवश्यकतालाई उजागर गरिरहेको छ ।

समाजले दिएको भूमिका अनुसार श्रीमानलाई घरको आर्थिक स्रोतको रूपमा हेरिन्छ भने श्रीमतीलाई परिवारको भावनात्मक आधारका रूपमा । तर के हामीले कहिल्यै सोच्यौँ कि यी भूमिकाहरू कति निष्पक्ष छन? के यी भूमिका अपनाउनु प्रत्येक व्यक्तिको स्वाभाविक इच्छा हो, कि मात्र समाजले थोपरेको एउटा कर्तव्य?

व्यक्तिगत स्वतन्त्रता र निर्णयको अधिकार (Individual Freedom and Right to Choice)

श्रीमान र श्रीमती दुवैलाई समाजले थोपरेको भूमिकाभन्दा पर जान र आफ्नो व्यक्तिगत स्वतन्त्रता र खुसीलाई प्राथमिकता दिनुपर्ने अधिकार छ । एक स्वस्थ सम्बन्धमा प्रेम, सम्मान, र समझदारीको महत्त्वपूर्ण भूमिका हुन्छ । यदि श्रीमान वा श्रीमती कुनै पनि कारणले सम्बन्धलाई हृदय र आत्माबाट स्वीकार गर्न सक्दैनन् भने, उनीहरूलाई केवल समाजको खातिर सम्बन्धमा बस्न बाध्य गरिनु हुँदैन ।

समाजले दिएको दायित्वमा मात्र सीमित भएर श्रीमान र श्रीमतीलाई आफ्नो व्यक्तिगत जीवनको स्वतन्त्र निर्णय गर्ने अधिकार खोस्नु अन्याय हो । यो अधिकार परिवारको इज्जतको लागि होस् वा सामाजिक प्रतिष्ठाको खातिर, कुनै पनि हालतमा हनन हुनु हुँदैन ।

सम्बन्धको पुनःपरिभाषा र आत्म-साक्षात्कार (Redefining Relationships and Self-Realization)

समाजले समयको माग अनुसार सम्बन्धको परिभाषालाई पुनःपरिभाषित गर्न आवश्यक छ । हामीलाई यो बुझ्न जरुरी छ कि विवाहको मूल उद्देश्य केवल सामाजिक संरचना पूरा गर्नु होइन, बरु आपसी प्रेम, सम्मान, र समझदारीलाई केन्द्रमा राखेर जीवनलाई समृद्ध बनाउनु हो ।

श्रीमान र श्रीमती दुवैलाई आफ्नो भावना, आवश्यकता, र आकांक्षाहरू स्पष्ट रूपमा व्यक्त गर्न पाउने स्वतन्त्रता हुनु आवश्यक छ । सम्बन्धको पुनःविचार कुनै कमजोरी होइन, बरु आत्म-साक्षात्कारको मार्ग हो । यो आफ्ना वास्तविक इच्छाहरू र आवश्यकताहरूलाई स्वीकार गर्ने प्रक्रियाको एक महत्वपूर्ण हिस्सा हो ।

बौद्धिकता र समाजमा परिवर्तनको आह्वान (Intellectual Awakening and Call for Societal Change)

समाजले अब बौद्धिक रूपमा जागरूक हुनुपर्ने समय आएको छ । परम्परागत भूमिकाहरूलाई मात्र मान्यताको आधार बनाउनु वर्तमान समयको वास्तविकतासँग मेल खाँदैन । “श्रीमान” र “श्रीमती” को भूमिकामा परम्परागत सोचको पुनर्मूल्यांकन जरुरी छ, ताकि सम्बन्धमा समानता, स्वतन्त्रता, र आत्म-सम्मानको आधारमा निर्णयहरू गर्न सकियोस् ।

विवाह अब केवल एक सामाजिक संरचना मात्र होइन, यो दुई व्यक्तिको आपसी समझदारी, प्रेम, र सम्मानको सम्बन्ध हो । हामीले समाजको सोचमा परिवर्तन ल्याउन जरुरी छ, ताकि सम्बन्धमा वास्तविक खुसी, समानता, र व्यक्तिगत स्वतन्त्रता कायम गर्न सकियोस् ।

नोट – यदी यस्तो भैदिएको भए आज “ममता काफ्ले” ले यो दिन भोग्न पर्ने थिएन । #RememberingMamta 🙏

लेखक: भर्जिनिया, अमेरिका निवासी सामाजिक अभियन्ता हुनुहुन्छ बिजय बगाले ।