केटा र केटी विचको विवाह विभिन्न प्रकारले गरी कानूनी मान्यता प्राप्त गर्दछ । हाम्रो धर्म, संस्कृती परम्परा, रिती रिवाज अनुसार समाजमा परिवार आफन्त साथी भाई उपस्थित भै केटाकेटी आफ्ना परिवारले एक आफसमा देखाई विवाहको लागी परिवार तथा केटाकेटी विचमा सहमति मंजुरी गरी गराई बेहुलाको घरबाट बेहूलीको घरमा जन्ती गै बैद्धिक रिती अनुसार पुजा आजा, बरमाला, नाचगान, भोज भतेर, दाईजो पेवा लिने दिने सवै कार्यगरी दुलहीलाई बेहुलाको घरमा लिएर श्रीमान श्रमितीको सम्वन्ध कायम गरी जीवन शुरु गरिने विवाह र सो अनुसार भए गरेको विवाहलाई वडा कार्यालयम गै विवाहा दर्ता गर्ने कानूनी व्यवस्था रहेको छ ।

त्यसै गरी कानूनले तोकेको उमेर पुरा गरेका केटाकेटी दुवैले एक आपसमा मन पराई अदालतमा गै गरिने विवाहालाई कोर्ट म्यारिज भनिन्छ । कोर्ट म्यारिज गर्दा मुलुकी देवानी ९ संहिता ऐन २०७४, मुलुकी देवानी कायविधि ९ संहिता ऐन २०७४ ले तोकेको कानुनी प्रकृया पुरा गरेको हुनु पर्दछ । अनि मात्र त्यसले कानुनी मान्यता प्राप्त गर्दछ । विवाह संवन्धी नेपालको कानुनी व्यवस्था समाजलाई सभ्य, नैतिकवान्,अनुशासित, मर्यादित र मानव अधिकार मैत्री बनाउने दिशामा केन्द्रित छन्।

नेपालभित्र रहेका कुनै केटा र केटीले कोर्ट म्यारिज गर्न चाहेमा आफ्नो नाम, थर, उमेर, ठेगाना, पेसा, बाबु, आमा, बाजे, बज्यैको नाम, अघि विवाह भए वा नभएको र विवाह भएको भए वैवाहिक सम्बन्ध अन्त्य भएको बेहोरा तथा कम्तीमा दुई जना साक्षीको नाम समेत खुलाई सम्बन्धित जिल्ला अदालत समक्ष प्रचलित कानून अनुसार विवाह गर्न उमेर पुगेका केटा र केटीले तोकिएको ढाँचामा निवेदन दिनुपर्ने व्यवस्था छ। निवेदन साथ अविवाहित प्रमाणित नेपाल सरकारको राजपत्राकिंत अधिकृतको सिफारिस वा गा.वि स र न.पा.को सिफारिस पत्र,नागरिकताको प्रमाण पत्रको प्रतिलिपि, अन्य जिल्लामा बसोबास गर्नेको हकमा हाल आवेदन पेश गरेको जिल्लामा १५ दिन देखि बसोबास गर्दै आएको प्रमाण, केटा र केटीको ७ र ७ प्रति पासपोर्ट साइजको फोटो र आवश्यकता अनुसार प्रहरी प्रतिवेदन संलग्न गर्नु पर्नेछ । दर्ता विवाह गर्दा अदालतलाई बुझ्नको लागि ७ दिनको समय दिएको पाइन्छ। कोर्ट म्यारिज गर्न चाहने केटा र केटी दुवैको उमेर २० वर्ष पुरा भएको हुनुपर्दछ।

त्यसैगरी विदेशी नागरिकले नेपाली नागरिकसँग विवाह गर्न चाहेमा आफ्नो मुलुकको सिफारिस ल्याउनु पर्दछ भने सम्बन्धित मुलुकको कानुन अनुसार विवाह गर्न योग्य पनि हुनु पर्दछ। नेपालमा केटा र केटीको विवाहको लागि २० वर्ष उमेर पुगेको हुनुपर्ने भन्ने व्यवस्था भए जस्तै विदेशी व्यक्तिको हकमा सम्बन्धित देशमा कति उमेरमा विवाह गर्न मिल्ने कानुनी व्यवस्था छ सो उमेर पुरा भएको हुनुपर्दछ। यसका लागि विवाह सम्बन्धी सम्बन्धित मुलुकको कानुनी व्यवस्थाको नेपाली भाषामा कानुन बमोजिम अनुवाद गरिएको कानुनी व्यवस्थाको प्रतिलिपि पनि साथै राखी निवेदन दिनुपर्ने हुन्छ । निवेदन साथ नेपालीको हकमा अविवाहित प्रमाण पत्र र नागरिकताको छायाकपी, विदेशीको हकमा म्याद नसकिएको राहदानी तथा नेपाली भिसाको प्रतिलिपि, सम्बन्धित राजदूतावास वा देशको केटा र केटीको ७ र ७ प्रति पासपोर्ट साइजको फोटो आवश्यकता अनुसार प्रहरी प्रतिवेदन संलग्न गर्नु पर्दछ ।

नेपाल भित्र केटा र केटी वसोवास गरी आएको संवन्धित जिल्ला अदालत र विदेशमा नेपालको राजदूतावास वा महावाणिज्य दूतावासबाट पनि कोर्ट म्यारिज गर्न सकिन्छ । विदेशमा विवाह गर्दा माथि उल्लेखित सम्पूर्ण विवरण खुलाई नेपालको सम्बन्धित राजदूतावास वा महावाणिज्य दूतावास समक्ष निवेदन दिनु पर्नेछ। निवेदन दिनको लागि केटा वा केटी वा दुवै निवेदन दिनु अघि राजदूतावास वा महावाणिज्य दूतावास रहेको सम्बन्धित देशमा कम्तीमा पन्ध्र दिनदेखि रहे बसेको हुनु पर्नेछ।

कोर्ट म्यारिजको लागी केटा र केटीको निवेदन परेमा दुतावासका सम्बन्धित अधिकारीले त्यस सम्बन्धमा आवश्यक छानबिन गरी निवेदन परेको मितिले ७ दिनभित्र विवाह हुने वा नहुने विषयमा निर्णय गर्नु पर्दछ । विदेशस्थित सम्बन्धित अधिकारीलाई प्रस्तावित विवाहको सम्बन्धमा कुनै शङ्का लागेमा नेपाल सरकार समक्ष पेस गरी नेपाल सरकारको निर्णय बमोजिम गर्नु पर्नेछ भन्ने व्यवस्था रहेको कानूनमा रहेको छ।

निवेदक बिच विवाह हुने निर्णय भएमा सम्बन्धित अधिकारीले निवेदनमा उल्लिखित कुरा र विवाह गर्ने पक्षहरू कानुन बमोजिम एक अर्कालाई पति पत्नीको रूपमा स्वीकार गर्न मञ्जुर भएको ब्यहोरा समेत खुलाई विवाहको सहमति पत्र तयार गरी आफ्नो रोहबरमा निजहरू तथा उपस्थित साक्षीहरूको सहिछाप गराई त्यस्तो सहमति पत्रमा आफूले समेत सहिछाप गर्नु पर्नेछ।

सहमति पत्रमा सहिछाप गराई सकेपछि सम्बन्धित अधिकारीले त्यस्तो विवाह दर्ता किताबमा दर्ता गरी आफ्नो र विवाह गर्ने पक्ष तथा उपस्थित साक्षी समेतको सहीछाप गर्नु वा गराउनु पर्नेछ। विवाह दर्ता गरिसकेपछि सम्बन्धित अधिकारीले विवाह दर्ताका पक्षहरूलाई प्रचलित कानुन बमोजिम तोकिएको ढाँचामा विवाह दर्ताको प्रमाणपत्र दिनु पर्नेछ। विवाह दर्ताको प्रमाणपत्र पाएको दिनदेखि केटा र केटी विचमा विवाह भएको मानिनेछ।

अन्तमा, समाजमा मानिसको समग्र उन्नती, प्रगती, विकास, सम्वृद्धी, शुख, शान्ती, धन आर्जन, मया, पे्रम, मान, ईज्जत प्रतिष्ठ, सन्तान सवैका लागी विवाह महत्वपुर्ण साधन भएकोले आपसी समझदारीमा केटा र केटीले एक आपसमा सवै विषय वस्तुको खुलेर आफुहरुको विचमा तथा परिवार घर साथी भाईमा छलफल गरी एकले अर्कोलाई पुर्ण सम्मान पुर्वक मन पराई कानूनी प्रकृया पुरा गरी विवाहा गर्ने कार्य भएमा दाम्पत्य जिवन अत्यन्तै सुखमय हुने कुरामा विवाद देखिदैन ।