वायुमण्डलीय समस्याका कारण एकातर्फ प्रदूषण बढ्दै छ भने अकातर्फ पानीको निकास नपाउँदा औद्योगिक क्षेत्रका सडक दुर्गन्धित बन्दै गएका छन् । एक वर्ष अगाडि न्यूनीकरण गर्ने प्रयास भए पनि त्यो खासै प्रभावकारी भएको भने देखिएको छैन । उद्योगले गरेको प्रदूषणबाट स्थानीयवासीको स्वास्थ्यमा समेत गम्भीर असर पर्दै जान थालेको स्थानीयवासीको आरोप छ ।

औद्योगिक क्षेत्र वरिपरिका बासिन्दामा श्वासप्रश्वास, छाला, कान आदिसम्बन्धी रोगको असर परेको बताइएको छ । स्थानीयवासी परशुराम निरौला रोजीरोटीका कारण आफूहरुलाई परेको समस्याका कारण बोल्न नसकेको बताउनुहुन्छ ।

औद्योगिक क्षेत्रमा प्रदूषण नियन्त्रणका लागि विसं २०६३ मा सरकारी पहल सुरु भयो । फिनल्यान्ड सरकारको सहयोगमा स्थानीयस्तरमा वातावरण व्यवस्थापन सुदृढीकरण परियोजना आएपछि पूर्वाञ्चलका छ जिल्लामा वातावरण प्रदूषण नियन्त्रणका लागि काम सुरु भएको थियो ।

सो क्षेत्रअन्तर्गत मोरङमा पर्ने डेढ सय उद्योगलाई जिविसको वातावरण उपसमितिले हेर्दै आएको छ । धुवाँ, फोहर पानी, धुलो वा ध्वनि प्रदूषण गराए स्थानीयवासीले यही उपसमितिमा उजुरी गर्न सक्छन् । उपसमितिले नै उद्योगले गर्ने प्रदूषणको मात्रा र परिमाण हेरेर वातावरणीय प्रदूषण नियन्त्रण प्रमाणपत्र दिँदै आएको छ ।

विसं २०६४ को २०औँ जिल्ला परिषद्ले स्वीकृत गरेर प्रदूषण रोकथाम तथा न्यूनीकरण निर्देशिका बनेपछि संस्थागत रुपमै प्रदूषण नियन्त्रणका लागि काम सुरु भएको हो । वातावरण संरक्षण ऐनमा भएका पाँच अधिकार विज्ञान, प्रविधि तथा वातावरण मन्त्रालयले जिविस मोरङलाई अधिकार प्रत्योजन गरेअनुरुप नै काम भइरहेको बताइएको छ ।

उद्योगले त्यसको एक अक्षर पनि पालना गरेका छैनन् । टङ्की सिनवारीको महालक्ष्मी वायर एन्ड केबुलका प्रडक्सन म्यानेजर नारायण गौतम उद्योगमा अन्तको पानी आएर पसेको तर आफ्नो उद्योगले असर नगरेको बताउनुहुन्छ ।

स्थायी प्रमाणपत्रका लागि अहिलेसम्म कुनै पनि उद्योगले सरकारले तोकेको वातावरणीय मापदण्ड पूरा गरेका छैनन् । जिविसको वातावरण उपसमितिका अनुसार स्थायी प्रमाणपत्र लिने प्रक्रियामा दुई उद्योगले मात्र मापदण्ड पूरा गरेको अवस्था छ । औद्योगिक क्षेत्रको मोरङतर्फका भागमा १५० ठूला उद्योग छन् । साना तथा मझौला उद्योगको सङ्ख्या झन्डै ४०० छ तर ती उद्योगमध्ये केही बाहेकले नियमको पालना गर्नु त टाढाको कुरा सामान्य नियमसमेत हेरेको पाइँदैन ।

भगवती सोप इन्डस्ट्रिजका म्यानेजर उमेश सिग्देल उद्योगले प्रदूषण गरेको स्वीकार गर्नुहुन्छ । तर आफूहरुको उद्योग त्यसरी सडकमा नै पानी फाल्ने अवस्थामा नरहेको उहाँ बताउनुहुन्छ ।

औद्योगिक क्षेत्रबाट निस्किने फोहर पानी, प्रदूषित वायु र कर्कस आवाजका कारण नजिकै बस्तीका बासिन्दामा नकारात्मक प्रभाव पर्दै गएको छ । नेमुवा चोक नजिकै रहेको पायोनियर केबुल, बाँसबारी नजिकै रहेको हुलास वायर तथा भगवती सोपबाट बढी फोहर निस्किएको देखिन्छ ।

जिविस मोरङका वातावरण शाखा प्रमुख रोशन जोशी उद्योगले धेरै समस्या सिर्जना गर्दै गएको र सरकारले तोकेको मापदण्ड पूरा गर्ने बारेमा गम्भीर नभएकाले बेलाबेलामा चेतावनी दिइँदै आएको बताउनुहुन्छ ।

उद्योगीहरु आपूmहरु मानव स्वास्थ्यको विषयमा गम्भीर भइरहेको जिकिर गर्छन् । जिविस वातावरण उपशाखाका अनुसार औद्योगिक क्षेत्रमा दिउँसो ६० र राति ५५ डेसिबलको आवाज मात्र निकाल्न पाइने प्रावधान भए पनि त्यसभन्दा बढी पाइएको छ ।