अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले तेस्रो कार्यकाल सेवा गर्ने सम्भावनाबारे लामो समयदेखि चर्चा गर्दै आएका छन्। उनि लगातार यस बिषयमा चर्चा गरि रहन्छन । हालै एनबिसी न्यूजसँगको अन्तर्वार्तामा पुन: यो कुरा उठाए ।

र ,यो समाचार बिश्वब्यापी रुपमा चर्चाको बिषय भएको छ । उनले एनबिसी न्यूजसँगको अन्तर्वार्तामा “तेस्रो कार्यकालका लागि केही उपायहरू छन्” भनेपछि यो बहस पुनः बलियो बनेको छ। यद्यपि, अमेरिकी संविधानको १२ औं र २२ औं संशोधनले राष्ट्रपतिको कार्यकाललाई सीमित गर्ने प्रावधान राख्छ।

अहिलेसम्म, फ्रान्कलिन डी. रुजवेल्ट मात्र अमेरिकाको इतिहासमा दुई कार्यकाल भन्दा बढी राष्ट्रपतिमा बसेका छन्। सन् १९३३ देखि १९४५ सम्म चार कार्यकाल सम्हाल्ने क्रममा उनको तेस्रो कार्यकाल निकै विवादास्पद रह्यो।

ट्रम्पको भनाई के हो?

ट्रम्पले आफ्नो दोस्रो कार्यकालपछि पनि सत्तामा बस्न सक्ने संकेत पहिले पनि दिएका थिए। २०२० को चुनावी प्रचारमा उनले “हामी ह्वाइट हाउसमा चार वर्ष जित्नेछौं, अनि त्यसपछि छलफल गर्नेछौं” भनेका थिए। उनले हालै एनबिसी न्यूजसँग भने, “यसका केही उपायहरू छन्, तर अहिले यसको सोच्ने सही समय छैन।”

२२औं संशोधन के भन्छ ?

२२औं संशोधनले कुनै पनि व्यक्तिलाई दुईपटकभन्दा बढी राष्ट्रपतिको रूपमा निर्वाचित हुन नदिने स्पष्ट रूपमा उल्लेख गरेको छ । राष्ट्रिय संबिधान केन्द्रका अनुसार, २२औं संशोधनको सुरुआती पंक्ति यसप्रकार छ:

“कुनै पनि व्यक्तिलाई दुईपटकभन्दा बढी राष्ट्रपतिको पदमा निर्वाचित गर्न सकिँदैन, र कुनै पनि व्यक्ति जसले दुई वर्षभन्दा बढी समय राष्ट्रपतिको रूपमा सेवा गरिसकेको छ (यदि उनी निर्वाचित राष्ट्रपतिको कार्यकाल पूरा गर्दै थिए भने), उनलाई पुनः एकपटक मात्र राष्ट्रपति पदमा निर्वाचित गर्न सकिन्छ।“

यसको दोस्रो भागको अर्थ के हो भने, यदि निर्वाचित राष्ट्रपति पदमा रहँदा उनको मृत्यु भएमा उपराष्ट्रपतिले राष्ट्रपतिको भूमिका सम्हाले र उनले आधा भन्दा बढी कार्यकाल पूरा गरे भने उनी एकपटक मात्र राष्ट्रपतिको रूपमा निर्वाचित हुन सक्छन्। पहिलो भागले कुनै पनि व्यक्तिलाई लगातार वा गैर-लगातार दुई कार्यकालसम्म मात्र राष्ट्रपति बन्न सक्ने गरी सीमित गर्छ।

संवैधानिक कानुनविद् लरेन्स ट्राइब लगायत केही व्यक्तिहरूले भनेका छन् कि यो संशोधनको भाषा केवल कसैलाई दुईपटकभन्दा बढी निर्वाचित हुन रोक्ने तर राष्ट्रपतिको रूपमा सेवा गर्न रोक्ने होइन। यसबारे कानुनी इतिहासविद् नोआ रोसेनब्लुम भन्छन्, “यो संशोधनको उद्देश्य मात्र दुईपटक निर्वाचित हुन नदिने होइन, बरु कसैले पनि दुई कार्यकालभन्दा बढी राष्ट्रपतिको रूपमा सेवा गर्न नसकोस् भन्ने सुनिश्चित गर्नु हो।”

किन २२ औं संशोधन पारित गरिएको थियो ?

सन् १९४७ मा अमेरिकी कङ्ग्रेसले २२ औं संशोधन प्रस्ताव गर्‍यो, जुन राष्ट्रपति फ्रान्कलिन डी. रुजवेल्टको दीर्घकालीन कार्यकाल प्रति उठेका आलोचनाहरूको प्रतिक्रिया थियो। रुजवेल्टको चौथो कार्यकालको केही महिनामै, अप्रिल १९४५ मा उनको मृत्यु भएपछि, यो बहस झन् चर्किएको थियो।

राष्ट्रिय संबिधान केन्द्रका अनुसार, लामो समयदेखि राष्ट्रपति फ्रान्कलिन डी. रुजवेल्टका विरोधी रहेका रिपब्लिकनहरूले दक्षिण र पश्चिमका केही डेमोक्र्याटहरूसँग मिलेर यो संशोधन पारित गराउन पहल गरे। कङ्ग्रेसले यस प्रस्तावलाई स्वीकृति दिएर राज्यहरूलाई अनुमोदनका लागि पठायो । त्यस पछि सन् १९५१ मा २२औं संशोधन आधिकारिक रूपमा अनुमोदित भयो।

१२ औं संशोधनले के भन्छ ?

१२ औं संशोधन २२ औं संशोधनभन्दा एक शताब्दीभन्दा बढी अगाडि पारित भएको थियो, तर यसमा पनि को राष्ट्रपतिको वा उपराष्ट्रपतिको लागि उम्मेदवार बन्न योग्य छ भन्ने कुरा समेटिएको छ। यो संशोधन सन् १८०३ मा संघीय सांसदहरूद्वारा प्रस्तावित गरिएको थियो र करिब छ महिनापछि, सन् १८०४ मा अनुमोदित भयो। यही संशोधन लागू भएपछि भएको राष्ट्रपतिको निर्वाचनमा थोमस जेफरसन पद सम्हाल्न पुगे।

राष्ट्रिय संबिधान केन्द्रका अनुसार, यो संशोधन मुख्यत: निर्वाचकीय मत (इलेक्टोरल कलेज)मार्फत अमेरिकी राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपति चयन गर्ने प्रक्रियासँग सम्बन्धित छ। तर, यसमा यो पनि स्पष्ट रूपमा उल्लेख गरिएको छ कि “जो कोही व्यक्ति राष्ट्रपतिको पदका लागि संवैधानिक रूपमा अयोग्य छ, त्यो व्यक्ति उपराष्ट्रपतिका लागि पनि अयोग्य हुनेछ।”

ट्रम्पले तेस्रो कार्यकाल सम्भव बनाउन सक्छन् ?

संवैधानिक कानुन विशेषज्ञहरूका अनुसार, २२औं संशोधनको मुख्य उद्देश्य कुनै पनि व्यक्तिलाई दुई कार्यकालभन्दा बढी सत्तामा नराख्नु हो। केही कानुनी व्याख्याहरूले राष्ट्रपतिको रूपमा सेवा गर्ने तर निर्वाचित नभएको अवस्थाबारे छलफल गरे पनि, यसको सम्भावना न्यून देखिन्छ।

विशेषज्ञ नोआ रोसेनब्लुम भन्छन्, “संविधानले स्पष्ट रूपमा दुई कार्यकालको सीमा तोकेको छ, र यसलाई छल्ने कुनै कानुनी उपाय छैन।”

केही विश्लेषकहरूका अनुसार, ट्रम्पको यस्तो अभिव्यक्ति उनको राजनीतिक शक्ति प्रदर्शनको रणनीति मात्र हुन सक्छ। अमेरिकी कानुनविद्हरूका अनुसार, संविधानको मूल भावना कायम राख्न अदालतहरू सक्रिय रहनेछन्।

निष्कर्ष

अमेरिकी संविधानले राष्ट्रपतिको कार्यकाललाई दुईपटकसम्म सीमित गर्ने स्पष्ट प्रावधान राखेको छ। यद्यपि, ट्रम्पले विभिन्न कानुनी रणनीतिहरूको संकेत गरे पनि यो व्यवहारिक रूपमा सम्भव देखिँदैन। अन्ततः अमेरिकी जनताले नै लोकतन्त्रको रक्षा गर्ने जिम्मेवारी बहन गर्नुपर्नेछ।

समाचार श्रोत : सिबिएसन्यूज