आउने बुद्धजयन्तीको पवन अवारमा गौतम बुद्धले कसरि बुद्धत्वो प्राप्त गर्नु भयो भन्ने बिषयमा मैले जानेको तथ्यकथामा आधारित प्रस्तुत गरिएको हुँ। सुजाताले गौतम बुद्धलाई खीर दूध चामलको खीर चढाएकी थिइन् । बुद्धले आफ्ना दुई गुरलारा कलामा र उद्धक रामपुत्तलाई छोडेर पाँच भिक्षुहरूबाट अलग हुनुभयो जससँग उनले उरुवेतामा धेरै तपस्या गरेका थिए। उनी अजपाल निग्रोध भनिने बरगदको रुखमुनि बसे । आध्यात्मिक उपलब्धि र आध्यात्मिक लक्ष्य प्राप्त गर्नको लागि चरम तपस्या आवश्यक छैन भनी उहाँले महसुस गर्नुभयो। उसको मनमा सामान्य मानिसको खानाको प्राकृतिक चाहना जाग्यो सुजाता नामकी महिलाले उनलाई खीर दुधको भात खुवाएर उनको इच्छा पूरा गरिन् । सुजाता सेनानी गाउँ उरुवेलाका जग्गाधनीकी छोरी थिइन् ।छोरो जन्माएमा रुखलाई चामलको दूध चढाउने वाचा गरेकी थिइन्। उनको इच्छा पूरा भएपछि उनले आफ्नी दासी पुनलाई रुखमा गएर भेटी तयार गर्न भनिन्। पुन्ना पुगेपछि गौतम बुद्ध रुखमुनि बसिरहेको देखे । उनले उनलाई रूख देवता सम्झेर यो कुरा बुद्धलाई बताएपछि सुजाता खुसी भइन् र सुनको कटोराबाट दूध चामल चढाउन घटनास्थल पुगिन् ।

गौतम बुद्धले चामलको दूधले भरिएको सुनको कचौरा स्वीकार गरे। त्यसपछि नदी किनारमा गएर सुप्पोठीमा नुहाएर खाना खाए । यो उनको एक मात्र भोजन थियो जसलाई उनले ४९ दिनको व्रत बसे ।त्यसपछि बुद्धले बुद्धत्व प्राप्त गरे ।सुजाता धेरै धनी परिवारकी थिइन् र अनाथपिण्डिकाका छोरासँग विवाह गरिन् ।

उनी घमण्डी थिइन्, अरूलाई आदर गरेनन् र आफ्नो पति र आमाबाबुको अनाज्ञाकारी थिए। उनको मनोवृत्तिको परिणाम स्वरूप त्यो परिवारमा धेरै समस्याहरू थिए। एक दिन जब बुद्ध अनाथपिंकाको घरमा पुगे, बुद्धले घरको असामान्य कोलाहल सुने र बुद्धले कोलाहलको कारण सोधे। अनाथापिन्कियाले जवाफ दिए कि कोलाहल उनको बुहारी सुजाता थियो जसले आफ्नो बुबा र आफ्नो श्रीमानको कुरा सुनेन। उनले सम्मानित व्यक्तिलाई सम्मान वा सम्मान पनि गरेनन्।

बुद्धले सुजातालाई आफूकहाँ बोलाउनुभयो र धेरै नरम र दयालु भई पुरुषको सात प्रकारका पत्नीहरू हुन सक्छन् भनी सोधे र सोधे सुजाता को हुन् ? सुजातालाई श्रीमतीका प्रकारका बारेमा जान्न मन लाग्यो । बुद्धले जवाफ दिनुभयो पहिलो दयालु पत्नी खराब र अवांछनीय छ। उनी दुष्ट कष्टप्रद छोटो टेम्पराड रिसाहा निर्दयी र आफ्नो पतिप्रति वफादार छैनन्। दोश्रो प्रकारको श्रीमती चोरजस्तै हुन्छिन् जसले आफ्नो पतिले कमाएको पैसा बर्बाद गर्छिन्। तेस्रो प्रकारको पत्नी मालिक जस्तै छ; उनी अल्छी छिन् र आफ्नो बारेमा मात्र सोच्छिन्। उनी निर्दयी छिन् र दयाको भावना छैन सधैं आफ्नो पतिलाई गाली गर्छिन् र गफ गर्छिन्। अन्य प्रकारका पत्नीहरू असल र प्रशंसायोग्य छन्। आमाजस्तै श्रीमती छिन्, दयालु र दयालु छिन् र आफ्नो छोरालाई जस्तै पतिको हेरचाह गर्छिन् र पैसामा ख्याल गर्छिन्। अर्को प्रकारको पत्नी बहिनी जस्तै हो। उनी आफ्नो भाइलाई कान्छी बहिनी जस्तै आफ्नो पतिको सम्मान वा सम्मानजनक मोडेल र आज्ञाकारी। श्रीमानका लागि साथीजस्तै श्रीमती हुन्छन् र लामो समयपछि अर्को साथी भेटेपछि पतिलाई देखेर रमाउँछन् । उहाँ महान जन्म पुण्य र विश्वासी हुनुहुन्छ। अन्तिम प्रकारको श्रीमती भनेको घरकी दासी जस्तै हो। उनी शान्त र आज्ञाकारी छिन् र उनको पतिले उनलाई केही कठोर शब्द प्रयोग गर्दा पनि रिसको कुनै संकेत देखाउँदैन। उनी आफ्नो पतिको इच्छाको पालना गर्छिन्। सबै प्रकारका पत्नीहरू वर्णन गरिसकेपछि भगवान बुद्धले सुजातालाई सम्बोधन गर्नुभयो र उनलाई कस्तो प्रकारको पत्नी हो र कस्तो प्रकारको बन्न चाहनुहुन्छ भनेर सोध्नु भयो। उनले आफ्नो विगतको आचरणबाट लज्जित भइन् र भोलिदेखि आफ्नो व्यवहार परिवर्तन गर्ने र असल समझदार पत्नी हुने बताएकी थिइन्।

उनले त्यही अनुसार आफ्नो व्यवहार परिवर्तन गरिन् र आफ्नो श्रीमानको सहयोगी बनिन् र उनीहरुको चिन्ताले सँगै काम गरिन् ।

डिग बहादुर तामांग, दोलखा भेडापू