हिन्दु धर्ममा लेखिएअनुसार नाग(सर्प) लाई देवताको रुपमा पुजिन्छ । परापूर्व कालदेखि नै विभिन्न पुराण तथा धर्मग्रन्थ आदिमा नागदेवताको विशेष महत्व रहदै आएको पाइन्छ । भगवान शंकरको आभुषण होस् वा भगवान विष्णुको शय्या होस्, विभिन्न स्थानमा नागको स्वरुप र आकारप्रकार सचित्र देख्न पाइन्छ ।

पौराणिक कथनअनुसार नागपञ्चमी पर्व कसरी सुरु भयो ? भन्ने सम्बन्धमा पनि विभिन्न धार्मिक ग्रन्थहरुमा लेखिएका कुराहरुलाई आधार मान्दा राजा परीक्षितकाछोरा जनमेजयले गरेको सर्पसत्र यज्ञ रोक्नलाई तक्षक नागकै भानिज आस्तिक(जरत्कारु र मसादेवी सुपुत्र)ले अनुरोध गरेपछि सर्पयज्ञ रोकियो र सम्पूर्णनागहरुको उद्धार भएको दिन पनि श्रावण शुक्ल पञ्चमीको दिन भएकाले यो दिन देखि नै नागपञ्चमी पर्व मनाउन थालिएको कुरा धेरै पुराणहरुमा उल्लेख भएको पाइन्छ । त्यस्तै भविष्योत्तर पुराणमा पनि शिव पार्वती संवादमा के भनिएको छ भने कुनै समयमा एक जना किसानको घरमा उसको दुइवटा छोरा र एउटी छोरी

थिई । एक दिन त्यस किसानले खेतमा
खनजोत गर्दा नागको तीनवटा
बच्चा मरेकाले नागदेवता रिसाई किसानको घरमा गई किसानसहित उसको
परिवारलाई नै डस्यो तर उसको छोरी
छिमेकीको घरमा भएकोले बाँचिन् र भोलिपल्ट किसानको छोरीलाई
पनि डस्न भनी जाँदा किसानको छोरीले
नाग देवताको पूजा गरी दूध
चढाईन्, त्यो देखेपछि नाग देवता प्रसन्न भएर किसानसहित उसको परिवारलाई बचाई दिएकाले यसै दिनदेखि नाग पञ्चमी पर्व मनाउन थालिएको भन्ने पाइन्छ । यसरी नागपञ्चमी पर्वको सुरुआत भएको हो । यो पर्व हाम्रो हिन्दु संस्कृतिमा विशेष महत्वका साथ मनाउँदै आएको पाइन्छ । समग्र पाताललाई नै नागलोक भनिएको पाईन्छ ।पाताललोकमा बसेर समस्त पृथ्वीको रक्षा गर्ने भएकोले पनि नागलाई रक्षकको रुपमा पूजा गरिन्छ ।
वास्तु तथा घरपूजा गर्दा पनि नागको पूजा हुन्छ ।
नागपञ्चमी पूजा र विधि:
प्रत्येक वर्ष आउने श्रावण शुक्ल
पञ्चमी तिथि नागपञ्चमी हो । यो
दिन बिहानै उठेर स्नान गरी नगको चित्रमा वा मूर्तिमा पूजा गर्नाले नागको भय हुँदैन । गाईको गोबर अथवा गहुँको पिठोबाट निर्मित नागमा वा कागजमा बनाएको नागलाई दियो, कलश, गणेशको पूजा गरी दूध,दही,घ्यु, दुबो, कुश, फूल, सिन्दुर, चन्दन आदिले नागको पूजा गरी, धूप, दीप, नैवैद्यसहित प्रार्थना गरी घरमा वा घरको ढोकामा टाँस्नाले नागको तथा चट्याङ, भूकम्प आदिको भय हुँदैन । नागपञ्चमीका दिन यसरी विधि विधानले नागको पूजा गर्दा धनधान्य र सुखसम्मृद्धि प्राप्त हुन्छ र अन्य दैविक, भौतिक र प्राकृतिक आपतविपत र अनिष्टहरू नाश हुनुका साथै “कालसर्प” आदि गरिएको योग पनि नष्ट हुन्छ ।

प्रार्थना मन्त्र :
“ आस्तिकस्य मुनेर्मातर्जगदानन्दकारीणि।
एह्येहि मनसे देवी नागमातर्नमस्तुते ।।
अनन्तो वासुकी पद्मो महापद्मञ्च तक्षकः ।
कुलीरः कर्कट शंखश्चाष्टौ नागा: प्रकीर्तिता ।। “
भावार्थ : अनन्त, वासुकी, पद्म, महापद्म, तक्षक, कुलीक, कर्कोटक,
शंखचूड, यी आठ नागसहित आस्तिक मुनि र जगत्लाई आनन्द दिने नागमाता मनसादेवीलाई नमस्कार गर्दछु ।अस्तु ।
नोट: अमेरिकाको प्राय सबै ठाउँमा हिन्दु कल्चरल सेन्टरको पूजा सामग्री सेवा र पुरोहित सेवासँगै सबै प्रकारका पूजापाठ तथा ज्योतिषसम्बन्धी सेवाहरु प्रत्यक्ष तथा भर्चुअल अनलाईनबाट पनि उपलब्ध हुने भएकोले आफ्नो साथीभाईलाई पनि जानकारी दिनुहुन अनुरोध गर्दछौ । कोरोनालगायतका भाईरसको महामारीबाट बँच्न र बँचाउनका लागि आध्यात्मिक ज्ञान अनुष्ठानमा भाग लिई पूजा, पाठ, जप, ध्यान आदि गरी सुरक्षित रहनुहुन सम्पूर्णमा आग्रह गर्दछौँ । अहिले यो कोभिड १९को संक्रमणका कारण न्वारान( नामकरण) तथा ज्योतिषीयसेवा लगायत सँस्कारिक कर्म तथा सम्पूर्ण पूजा,जप, श्राद्ध, पितृतर्पण, पाठहरु र पूजा सामग्री डेलिभरी फोन तथा फ़ेसटाइम र अनलाईनबाट पनि हुने भएकोले यो नम्बर 703-870-6480 मा सम्पर्क गर्नु हुन हार्दिक अनुरोध गर्दछौँ । यदि प्रत्यक्ष गर्न चाहनु हुनेका लागि मास्क तथा सेनिटाईजर आदि प्रयोग गरी सामाजिक दूरी कायम राखी गर्नु गराउनु हुन अनुरोध गर्दछौँ । धन्यवाद ।

हिन्दु साँस्कृतिक केन्द्र अमेरिका ।

http://[email protected] / WWW.HINDUCULTURECENTER.COM