पछिल्लो गणनाअनुसार, नेपालका पाँच वटा निकुञ्ज र आरक्ष क्षेत्रमा १९८ वटा बाघ रहेका छन् जसमध्ये सबैभन्दा बढी चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जमा १२० वटा बाघ रहेका छन् ।

चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जका प्रमुख संरक्षण अधिकृत कमलजङ्ग कुँवरका अनुसार बाघको सङ्ख्या बढेसँगै उचित बासस्थानका लागि आवश्यक पर्ने पूर्वाधार निर्माणका काम निकुञ्जले गरेको छ ।

बाघलाई प्रशस्त पानी चाहिने हुँदा पानीको व्यवस्था गरिएको छ भने उसका लागि चाहिने आहारयोग्य जनावरको सङ्ख्या वृद्धिका लागिसमेत काम भएका छन् । बाघले जरायो, भालु, मृग, बाँदरजस्ता जनावरको बढी मात्रामा सिकार गर्ने गर्दछ ।

एउटै क्षेत्रमा दुई शक्तिशाली बाघ नरहने हुँदा बलियोले निर्धाेलाई खेद्ने, आक्रमण गर्ने र मार्नेसम्मका काम गर्दछ । त्यो क्षेत्रमा रहेका बाघका लागि आहाराको प्रबन्ध बढाउने काममा निकुञ्ज लागिपरेको छ ।

अन्य जनावरको भन्दा बाघको प्रकृति पृथक हुने बताउँदै प्रमुख संरक्षण अधिकृत कुँवरले बाघको सङ्ख्या बढ्दै जाँदा आहार प्रकृतिका जनावरको सङ्ख्यामा पनि वृद्धि भएको बताउनुभयो ।

निकुञ्ज विभागका महानिर्देशक टीकाराम अधिकारीले निकुञ्जभित्र र बाहिर रहेका मध्यवर्ती, सामुदायिक वन, बरन्डाभार क्षेत्र र जैविक मार्गमा बाघको व्यवस्थापन राम्रो बन्दै गएपछि सङ्ख्या पनि थपिँदै गएको बताउनुभयो । उहाँले बाघको सङ्ख्या बढ्दै गर्दा प्राकृतिक रुपमा पूरै वनक्षेत्रको भौगोलिक अवस्थामा पनि सुधार हुने बताउनुभयो ।

गत आवमा चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जभित्र बाघले छजना मानिसको ज्यान लिएको छ । निकुञ्जका प्रमुख संरक्षण अधिकृत कुँवर अघिल्ला वर्षहरुमा निकुञ्जबाहिर गएर मान्छेमाथि आक्रमण गर्ने गरेको भएपनि पछिल्लो समय निकुञ्ज बाहिर बाघले आक्रमण नगरेको बताउनुभयो ।

अघिल्लो आवमा बाघले चारजनाको ज्यान लिएको थियो । विसं २०७० वैशाखमा गीतानगरमा सामुदायिक वननजिकै रहेको एक घरमा सुतिरहेका व्यक्तिलाई बाघले आक्रमण गरेको थियो । त्यसअघि निकुञ्ज बाहिर पटकपटक बाघले मान्छेलाई आक्रमण गरेको भएपनि त्यसयता निकुञ्जबाहिर कसैलाई पनि आक्रमण नगरेको प्रमुख कुँवरले बताउनुभयो ।

निकुञ्जभित्र नै आहारको राम्रो व्यवस्थापन हुनसक्दा बाहिरको आक्रमण घटेको महानिर्देशक अधिकारीको भनाइ छ । उहाँले भन्नुभयो “पहिले पहिले निकुञ्ज बाहिर आएर मानिसलाई बाघले आक्रमण गरेर धेरै क्षति पु¥यायो, पछिल्लो समय यो समस्या घटेर गएको छ ।”

निकुञ्जभित्रको बासस्थान र आहारको मात्रै होइन चोरी सिकारी नियन्त्रणमा समेत राम्रो सफलता मिलेको उहाँले बताउनुभयो । २०६८ पुसमा पर्साको निर्मलबस्तीमा चोरी सिकारीले बाघ मारेयता अहिलेसम्म बाघको चोरी सिकारीको कुनै घटना नभएको निकुञ्जले जनाएको छ ।

चोरी सिकारी नियन्त्रण अभियान सार्थक बन्नु, बाघको बासस्थान राम्रो हुनु र आहारको राम्रो प्रबन्ध निकुञ्जभित्रै हुनु बाघको सङ्ख्या बढ्नुको प्रमुख कारण भएको महानिर्देशक अधिकारीले बताउनुभयो ।

त्यसो त बाघको सङ्ख्या बढेसँगै अवैधरुपमा निकुञ्ज प्रवेश गर्नेको सङ्ख्यामा कमी आएको छ जसका कारण अन्य जनावरको चोरी सिकारीको घटनामा पनि कमी आएको अधिकारी दाबी गर्नुहुन्छ ।

निकुञ्जले गएको आवलाई गैँडाको शून्य सिकार वर्षका रुपमा मनाएको थियो । पहिले निकै चोरी सिकारी हुने गरेको दुर्लभ एकसिङ्गे गैँडासमेत मारिने क्रम शून्यमा झरेको छ । निकुञ्जले सशस्त्र द्वन्द्वताका सातवटामा झरेको पोस्ट बढाएर ५३ वटा पु¥याएको छ ।

गत आवमा मात्रै माडीको घाघर र नवलपरासीको भुताहामा नयाँ पोस्ट थप गरेको निकुञ्जले जनाएको छ । पछिल्लो तथ्याङ्कअनुसार चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जमा १२०, बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जमा ५०, शुक्ला फाँटामा १७, बाँकेमा चार र पर्सा वन्यजन्तु आरक्षमा सात गरी १९८ वटा बाघ रहेको तथ्याङ्क छ ।

महानिर्देशक अधिकारी बाघको सङ्ख्या घट्न नदिएर यही अवस्थामा संरक्षण गर्नसके त्यो नै ठूलो उपलब्धि हुने बताउनुहुन्छ ।